... ابوهریره و عبدالله بن عباس مى گویند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) پیش از وفات خود سخنرانى نمود که آخرین سخنرانى او در مدینه بود. مواعظى فرمودند که از آن دیدگان اشک ریختند، قلب ها ترسیدند، بدن ها لرزیدند و حال مردم دگرگون شد. به بلال دستور داد که مردم را صدا بزند. وقتى مردم جمع شدند رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) بالاى منبر رفته و فرمودند: اى مردم ! نزدیک هم بنشینید و جا را براى کسانى که پشت سر شما هستند باز کنید.
مردم نزدیک به هم نشستند. آنگاه به پشت سر خود نگاه کردند ولى کسى را ندیدند. سپس بار دیگر فرمودند: اى مردم ! نزدیک هم بنشینید و جا را براى کسانى که پشت سر شما هستند، باز کنید!
مردى عرضه داشت : اى رسول خدا براى چه کسى جا باز کنیم ؟ حضرت فرمودند: براى ملائکه آنان هنگامى که با شما هستند، جلو یا پشت سر شما نیستند و سمت راست یا چپ شما مى باشند.
مردى عرضه داشت : اى رسول خدا! چرا جلو ما یا پشت سر ما نمى باشند؟ آیا به خاطر این است که ما از آنان برتریم یا به دلیل برترى آنها بر ماست ؟
حضرت فرمودند: شما برتر از فرشتگان هستید، بنشین . آن مرد نیز نشست . آنگاه رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) سخنان خود را آغاز نموده و فرمودند: ثنا مخصوص خداوندى است که او را ثنا گفته و از او یارى مى جوییم ؛ به او ایمان داشته و بر او توکل مى نماییم . شهادت مى دهیم که هیچ خدایى جز خداى یگانه نیست ؛ شریکى ندارد و محمد بنده و فرستاده اوست . از بدى ها و گناهان خود به خداوند پناه مى بریم . کسى که خداوند او را هدایت کند، هیچ گمراه کننده اى نخواهد داشت .
اى مردم ! سى دروغگو در این امت وجود دارند که اولین آنها ((صاحب صنعا)) و ((صاحب یمامه )) است .
اى مردم ! بدون تردید کسى که با اخلاص شهادت دهد که خدایى جز خداى یگانه نیست و با این عقیده چیز دیگرى مخلوط ننماید، به بهشت مى رود. در این هنگام امام على (علیه السلام) برخاست و عرضه داشت : اى رسول خدا! پدر و مادرم فداى تو باد. انسان چگونه مى تواند با اخلاص شهادت بدهد و چیز دیگرى را با آن مخلوط ننماید؟ آن را توضیح بدهید تا براى ما روشن شود. فرمودند: منظور این است که بر دنیا حریص نباشد از راه حرام آن را جمع نکرده و به آن راضى نشود. عده اى مانند نیکوکاران سخن مى گویند ولى عمل گردنکشان را انجام مى دهند. بنابراین کسى که خداوند را در حالى ملاقات کند که هیچ کدام از این خصوصیات را نداشته باشد و لا اله الا الله بگوید: بهشت از آن اوست . و کسى که دنیا را بگیرد و آخرت را ترک کند جهنم از آن اوست . و کسى که از طرف ظالمى دشمنى کند یا او را در دشمنى یارى دهد، فرشته مرگ با بشارت به لعنت خدا، ماندن همیشگى در آتش جهنم و عاقبت بد به سراغ او خواهد آمد.
و کسى که براى حاجتى خود را براى سلطان ستمکارى سبک نماید، در جهنم همراه او خواهد بود.
و کسى که سلطانى را در ستمگرى راهنمایى کند، با ((هامان )) همراه شده و عذاب او و آن سلطان از سخت ترین عذاب هاى اهل جهنم است .
و کسى که دنیا را به طمع دنیا بزرگ داشته و او را دوست بدارد، خداوند بر او خشم گرفته و با ((قارون )) در تابوت زیرین جهنم در یک درجه خواهد بود.
و کسى که به خاطر خودنمایى ساختمانى بسازد در روز قیامت آن ساختمان را تا هفت طبقه زمین زیر آن حمل مى نماید. آنگاه چون گردنبندى آتشین آن را به گردنش آویخته و سپس او را در جهنم مى اندازند. عرض کردیم : از کجا بفهمیم که براى خودنمایى است ؟ فرمودند: از آنجا که بیش از احتیاج خود یا براى فخرفروشى مى سازد.
و کسى که به اجیرى در مورد مزد او ظلم کند (مزدش را ندهد یا ناتمام بدهد)، خداوند عمل او را نابود کرده و بوى بهشت را بر او حرام مى نماید، در حالى که بوى بهشت از مسافت پانصد سال راه احساس مى شود.
و کسى که یک وجب از زمین همسایه اش را غصب کند، خداوند آن یک وجب را تا هفت طبقه زیر آن تبدیل به آتش نموده ، به صورت طوقى درآورده و در گردن او مى اندازد تا زمانى که او را وارد جهنم نماید.
و کسى که قرآن را بیاموزد و عمدا آن را فراموش کند، در روز قیامت در حالى که جذامى و تشنه است ، خدا را ملاقات مى کند و خداوند در مقابل هر آیه اى مارى را بر او مى گمارد.
و کسى که قرآن را بیاموزد و به آن عمل نکند و دوستى دنیا و زیبایى هاى آن را انتخاب کند سزاوار خشم خداى متعال شده و هم ردیف یهود و نصارى مى شود که کتاب خدا را دور انداخته و به آن توجه نکردند.
و کسى که از پشت زنى به حرام با او نزدیکى کند یا با پسر بچه یا مردى نزدیکى کند، خداى متعال در روز قیامت او را بدبوتر از مردار محشور مى نماید که مردم از بوى او اذیت مى شوند تا زمانى که او را به جهنم ببرند. و خداوند به هیچ وجه عذاب را از او برطرف نمى کند و این عذاب با هیچ فدیه اى برطرف نمى شود و نیز عمل او را نابود کرده و او را در تابوتى که با میخ هاى آهنین بسته شده است ، مى گذارند و با سنگ هاى پهن آنقدر روى آن تابوت مى زنند که میخ هاى آن به بدنش فرو رود و اگر چهارصد امت گرفتار گوشه اى از گوشه هاى این عذاب شوند، بدون شک همه آنها مى میرند و او از کسانى است که سخت ترین عذاب ها را دارند.
و کسى که با زن یهودى ، مسیحى ، مجوسى ، مسلمان - آزاد باشد یا کنیز - یا غیر اینها زنا کند، خداوند سیصد هزار در از جهنم در قبرش مى گشاید که مارها، عقرب ها و شعله هاى آتش از آن خارج مى شود؛ او تا روز قیامت مى سوزد؛ مردم از بوى بد فرج او آزار مى بینند و او را تا روز قیامت به همین خصوصیت مى شناسند تا زمانى که دستور برسد او را به جهنم ببرید. و اهل محشر با وجود عذاب هاى سختى که خود دارند از آن اذیت مى شوند زیرا خداوند حرام ها را حرام نموده است و کسى با غیرت تر از خداى متعال نیست و به خاطر غیرتى که دارد هرزگى ها را قطعا حرام نموده و حدود شرعى را تعیین نموده است .
و هر کسى به داخل خانه همسایه اش نگاه کرده و عورت مرد یا موى زن یا مقدارى از بدنش را ببیند سزاوار است که خدا او را همراه با منافقینى که در پى عیوب مردم بودند، به جهنم ببرد و تا خداوند او را رسوا ننماید، از دنیا خارج نخواهد شد و در آخرت نیز عورتش را براى مردم نمایان خواهد نمود.
و کسى که به خاطر (کمى ) رزق خود از خداوند خشمگین باشد و از این مطلب نزد غیر خدا گله کند و صبر نکند، کار نیکى از او به خداوند نرسیده و در حالى که خداوند متعال از او خشمگین است ، او را ملاقات مى نماید.
و کسى که لباسى بپوشد و با آن تکبر کند، خداوند قبرش را در کناره جهنم فرو مى برد و تا آسمان ها و زمین باقى است در آن فرو مى رود و بدون تردید قارون لباسى پوشید و با آن تکبر کرد، به همین جهت در زمین فرو رفت و تا روز قیامت در آن فرو مى رود.
و کسى که با زن حلالى با مال حلال ازدواج کند و قصدش از ازدواج با او تفاخر و خودنمایى باشد، خداوند عزوجل از این ازدواج جز ذلت و پستى بهره اى به او نخواهد داد و به اندازه اى که از آن زن کام گرفته است او را در کناره جهنم نگه خواهد داشت ، آن گاه او را در جهنم مى اندازد و هفتاد سال طول مى کشد تا به قعر جهنم برسد.
و کسى که به زنى در مورد مهرش ظلم کند (مهرش را ندهد یا کم بدهد)، خداوند او را زناکار مى داند و در روز قیامت به او مى گوید: بنده ام با پیمان خود کنیزم را به ازدواج تو درآوردم ولى تو به پیمان من وفا نکردى . و خداوند عزوجل خود عهده دار گرفتن حق آن زن مى شود ولى چون کارهاى نیک او جواب گوى حق او نیست ، دستور مى دهد او را به جهنم ببرید.
و کسى که از شهادت خود بازگردد یا شهادت ندهد، خداوند در مقابل چشم مردم گوشت او را به خودش مى خوراند و در حالى به جهنم مى رود که زبانش را مى جود.
و کسى که دو زن داشته باشد و در امور زناشویى ، بودن با آنها و امور مالى به عدالت با آنها رفتار نکند، در روز قیامت با تشنگى و بدن کج محشور مى شود تا وقتى که وارد جهنم شود.
و کسى که به ناحق همسایه اش را اذیت کند، خداوند بوى بهشت را بر او حرام مى نماید و جایگاهش جهنم خواهد بود. بدانید که بدون شک خداوند عزوجل از مرد در مورد حق همسایه مى پرسد و کسى که حق همسایه اش را از بین برد از ما نیست .
و کسى که مسلمان فقیرى را به خاطر فقرش خوار کرده و به او توهین نماید، به حق خداوند توهین نموده است و تا زمانى که او را راضى کند، پیوسته خداوند عزوجل از او خشمگین بوده و با او سخت دشمن خواهد بود و کسى که به مسلمان فقیرى احترام بگذارد، در روز قیامت در حالى که خداوند در صورت او مى خندد، او را ملاقات مى نماید.
و کسى که دنیا و آخرت به او عرضه شود و او دنیا را برگزیده و آخرت را رها کند، در حالى که کار نیکى ندارد تا با آن از جهنم نجات یابد، خداى متعال را ملاقات مى کند و کسى که آخرت را گرفته و دنیا را ترک کند، در روز قیامت در حالى که خداوند از او راضى است ، او را ملاقات مى نماید.
و کسى که بتواند با زن یا کنیزى از راه حرام نزدیکى کند ولى از ترس خدا این کار را نکند، خداوند عزوجل جهنم را بر او حرام مى کند؛ او را از وحشت بزرگ ایمن نموده و به بهشت مى برد و اگر از راه حرام با او نزدیکى کند، خداوند بهشت را بر او حرام نموده و او را به جهنم مى برد.